Vijf gouden tips voor teameffectiviteit
Door het bezoek aan een voorstelling van theatergroep Bambie werd ik onverwacht getrakteerd op een prachtig en inspirerend voorbeeld van Agile werken. In mijn contact met kunstenaars was me al opgevallen dat ze van nature op een Agile manier werken en dat er veel te leren valt. De voorstelling ‘Bambie is Back’ en het nagesprek met de groep bevestigt dat beeld.
Bambie
De mime groep Bambie is een project van Jochem Stavenuiter en Paul van der Laan. Ze maken met wisselende gastspelers al meer dan 20 jaar mime voorstellingen waarin ze een absurdistische wereld creëren met geheel eigen regels. De kracht van Bambie schuilt in het overbrengen van emotie zonder woord. Humor, tragiek en spanning zijn allemaal aanwezig. Zoals ze zelf zeggen: “Het lichaam is bij Bambie de spiegel van de diepste angsten en verlangens van de figuren op het toneel. Hun veel te grote gevoelens geven hun gedragingen een absurde, expressionistische of poëtische uitvergroting.” Het lijkt uit de losse pols op het toneel gezet, maar alles is tot in detail uitgewerkt en minutieus gespeeld. Ik was altijd al nieuwsgierig naar hoe zij een voorstelling maken, hoe die ontstaat. Mijn kans om daar meer over te weten te komen, was de nabespreking van Bambie is Back in theater Kikker in Utrecht.
Iteraties
Bambie is Back is gemaakt met het muziekensemble Eef van Breen groep. Het was de eerste keer dat Bambie muziek in de voorstelling verwerkt. Jochem Stavenuiter en Eef van Breen kennen elkaar van een samenwerking bij het Noord Nederlands toneel en daar is ook de gedachte ontstaan om samen iets te gaan maken. Wat opvalt is hoe het eerste idee, de rekbaarheid van tijd, organisch en iteratief uitgroeit tot een voorstelling. Zo bouwen ze scenes uit mime opdrachten die Jochem aan de spelers geeft. De scenes rijgen ze tot een voorstelling. Veel experimenteren met elkaar dus en dan discussiëren over wat wel werkt en wat niet. Dat is een groepsproces dat op intuïtie en vertrouwen plaatsvindt. Er zijn stevige discussies, maar er wordt altijd een besluit genomen door de groep.
Les: probeer, oefen en experimenteer. Ga niet eindeloos theoretiseren over wat er zou moeten, maar laat het ontstaan en bespreek dat.
Vertrouwen
De eerste versie van de voorstelling werkt goed en de tweede is nog beter. De derde versie zakt als een soufflé in elkaar, geeft Eef aan. Het lijkt er op dat het integreren van de muziek in de mime voorstelling toch niet lukt. En de groep twijfelt of de muziek toch niet los van de mime neergezet moet worden. Jochem vertelt, armen in de lucht gooiend, dat dat idee snel verworpen wordt. Het uitgangspunt van een Bambie voorstelling is dat het één wereld is en die moet kloppen. Dat is heilig. Het moet één wereld worden en als het samen nu niet werkt, moet het als geheel een niveau hoger getrokken worden. Als ik later met Jochem doorpraat, komt het woord vertrouwen weer naar boven. Vertrouwen hebben in de mensen met wie je samenwerkt en dat het altijd goedkomt.
Les: bouw vertrouwen in je team op (zorg dat de samenstelling niet te veel wisselt). En geef ruimte om als er iets vastloopt om weer op het goede pad te komen. Houd vast aan je uitgangspunten.
Regie
In het ontstaansproces is geen regisseur aanwezig, pas als de voorstelling voltooiing nadert wordt een dramaturg betrokken. Paul zegt dat zij (Marijn van der Jagt) vooral een belangrijke rol heeft in het reflecteren. Zij scherpt aan en verwijdert dood hout. Een voorbeeld is dat ze van een scene heeft gezegd: volgens mij willen jullie dit zeggen, maar dat komt absoluut niet naar voren. Soms geeft ze aan wat er beter moet, in andere gevallen moet de groep zelf een oplossing vinden.
Les: professionals weten hoe iets goed moet worden, leiding dient niet sturend, maar reflecterend en ondersteunend te zijn. Zorg als professionals dat je altijd mensen buiten je team mee te laten kijken op gezette tijden om te voorkomen dat je scherpte verliest.
Samen en alleen
Een ander mooi aspect is de interactie tussen alle disciplines. Muziek was er deels, maar is grotendeels gecomponeerd nadat de scenes al gemaakt waren. Eef heeft zich daarvoor na de eerste ronde iteraties afgezonderd. In de ronde daarna zijn de scenes aangescherpt op basis van de composities.
Les: niet al het werk hoeft gezamenlijk gedaan te worden. Geef mensen in je team de mogelijkheid alleen en ongestoord te werken.
Open staan
Een ander interessant aspect is het decor. De groep heeft het concept van het decor bedacht, de decorontwerper (Hester Jolink) heeft het uitgewerkt en de bouw gedaan. Wat een driedimensionaal fysiek decor doet met de voorstelling, weet je pas als het er is. Toen het decor klaar was, heeft weer nieuwe scenes het licht doen zien.
Les: Maak je concepten tastbaar, sta open en omarm de nieuwe ideeën die dat brengt.
Agile werken is niet makkelijk, maar wel de beste manier om goed resultaat te leveren in een snel veranderende omgeving. Om te leren, moet je oefenen en vertrouwen opbouwen gaat geleidelijk. Begin daarom klein en neem de tijd. En ga een Bambie voorstelling zien!
Dit is een gastblog van organisatie-uitdager Martijn. Meer over Martijn vind je op www.openroad.studio
