Zonder rust en reflectie geen groei
“Rust wordt in het bedrijfsleven vaak opgevat als stilstand, maar zonder rust en gerichte reflectie is geen blijvende groei mogelijk
– Oscar Jansen
Met een manager evalueer ik een wat ons betreft een geslaagde teammiddag. Als een collega binnenstapt en ons hoort, zegt hij: “en wat levert dit nu direct op? Wat is er morgen anders?” Interessant. Want wat als je niet direct iets merkt?
Morgen zie je misschien niks anders, maar er is wel een zaadje geplant dat vanzelf een keer gaat ontkiemen als de tijd rijp is. Maar daar moet je wel op durven vertrouwen.
Niet zo gek dus dat ik met coach en landbouwkundige Oscar Jansen in gesprek raak op een event over Het Nieuwe Organiseren. Oscar begeleidt MT’s en laat hen natuurlijke leiderschapslessen ontdekken op een biologische boerderij. Geen alledaagse omgeving voor kantoorpersoneel, maar vaak verrassend effectief. Jansen schreef er het boekje met de aansprekende titel “Shit happens” over.
“Een boerderij is in wezen ook een organisatie. Een organisatie die draait om groei. Waar managers te maken hebben met een steeds schommelende conjunctuur, heeft de boer rekening te houden met de seizoenen. Een boerenbedrijf leiden is vooruit plannen, kansen en bedreigingen signaleren, tegenslagen incasseren en omgaan met onverwachte wendingen. De boer beweegt mee met de realiteit van de dag.” Als we het over wendbaarheid hebben en agile werken, zijn we hier dus aan het goede adres.
Waar een organisatie werkt met doelstellingen, maakt een boer een teeltplan waarbij hij rekening houdt met seizoenen en natuurlijke hulpbronnen. Als de omstandigheden wijzigen, zal de boer zijn teeltplan wijzigen. Het vraagt vakmanschap om je aan te kunnen passen aan de realiteit. Voor een natuurlijk leider betekent dit: observeren, inzicht hebben in de gehele context en veel ervaring opdoen. En geduld hebben.
En daar staat of valt succes mee. Jansen stelt dan ook: “Neem net als de biologische boer regelmatig de tijd om te reflecteren en kijk dan ook eens naar de zaken die minder goed gingen. Probeer van de minder geslaagde acties te leren, zodat ze je helpen in een volgend groeiseizoen.” In de natuur creëert de winter een natuurlijk reflectiemoment. In organisaties kan dat in crisistijd zijn of in de rustigste maanden van het jaar.
Een mooie les uit de natuur: “In de winter trekken de bomen hun sappen terug en laten ze hun essentie zien. Op dat moment is goed zichtbaar wat kan worden weggehaald.” Ik herken dat uit reorganisaties: op dat moment worden ook talentvolle medewerkers zichtbaar, zij zien kansen in moeilijke tijden. De winter speelt dan ook een belangrijke rol in talentontwikkeling: “Als je snoeit ontstaat er weer ruimte voor groei onder de top, juist die jonge scheuten dragen volgend jaar de vruchten.”
Over leiderschap stelt Jansen: “Een natuurlijk leider observeert met een kennersoog, een oog voor de natuurlijke groei en ontwikkelprocessen in en buiten de organisatie. Observeren is een blik op de organisatie vanuit rust en overzicht, de gehele context in beeld krijgen en niet direct reageren op de minste of geringste afwijking.” Niet meteen in de actiemodus schieten zal voor veel managers een harde dobber zijn: het is heerlijk om problemen op te lossen. “Op de biologische boerderij is het ongewenste (onkruid of oogstresten) juist de voeding (compost) voor nieuwe groei. Rust en geduld tijdens het leerproces zijn daarbij net zo belangrijk als actie.”
Een gezonde bodem
Een van de belangrijkste lessen van de biologische boerderij is dat het begin van alle groei de bodem is. “De boer investeert veel tijd en energie in een gezonde en levende bodem, want dat is de basis voor succes (groei!). Zijn toegevoegde waarde is in wezen: aarde toevoegen aan de plant. Voor organisaties betekent dat: waarde toevoegen aan de klant.”
Jansen vergelijkt de succesfactoren van een gezonde bodem met de succesfactoren van een organisatie. Een bodem heeft een goed evenwicht tussen lucht, warmte en water nodig en compost. Compost voedt de bodem en zet ongewenste zaken (fouten!) om in voeding voor groei.
In een organisatie zijn deze succesfactoren te duiden als inspiratie (lucht) wat ruimte en geestelijke voeding geeft, ratio (warmte) wat voor denkkracht zorgt en emoties (water) die voor verbinding van mensen zorgen en informatie geven over hoe het met de organisatie gesteld is.
Als de ratio/warmte te hoog is verdampt het water en ontstaan er communicatieproblemen en de uitdaging om van discussie naar dialoog te gaan. Overheersen de emotie (water) raakt de bodem van de organisatie verzadigd en daalt de productiviteit. Elke grondsoort heeft een andere balans tussen lucht, warmte en water. Elke organisatie kent haar eigen balans tussen inspiratie, ratio en gevoel. Ik vind het een prachtige metafoor.
Ziekte als signaal
Ook op de bio boerderij kunnen planten en dieren ziek worden. De boer ziet dit als een signaal van slechte leefomstandigheden en gaat op zoek naar een tekortkoming in de context. Ziekte kan als oorzaak een vochttekort in de bodem hebben. Een hoog ziekteverzuim ligt meestal niet bij de individuele medewerkers maar bij een ongezonde bedrijfscultuur. De boer probeert dus nooit zomaar één ongewenste factor uit te sluiten, maar kijkt naar het geheel. Want ingrijpen in één factor heeft gevolgen voor het hele systeem.
Om bodemziekten te voorkomen plant de boer op één stuk land elk jaar een ander gewas: crop rotation. Dat lijkt wel heel veel op job rotation! Natuurlijk hoeft niet iedere medewerker voortdurend van functie of rol te wisselen, maar het idee is helder: afwisseling maakt vruchtbaar. Ook in de zin van diversiteit: planten kunnen elkaars ontwikkeling versterken. In organisaties is met dat uitgangspunt degene die meer begeleiding nodig heeft niet slechter dan degene die het uit eigen kracht kan. Het gaat dan echt om ‘samen sterker’.
Onkruid kan de boer inzicht geven in de gesteldheid van de bodem. Jansen noemt het ook wel ‘duidkruid’. Lastige medewerkers kunnen dat ‘duidkruid’ zijn: een teken aan de wand dat er in de basis iets niet goed gaat. Onkruid is op de boerderij sowieso een relatief begrip: als een plant afwijkt van de rest van het veld wil dat niet altijd zeggen dat hij er niet hoort. Sommige planten hebben een verzorgende werking voor de tuin en zullen juist bijdragen aan de productiviteit. Welke rol vervult die ‘lastige’ medewerker?
Lerende organisatie
Op de biologische boerderij zijn de stappen om tot bloei te komen evident: grond bewerken, zaaien, wieden, water geven, warmte, rust, bloei en oogst. Dat geldt ook voor leer- en ontwikkelprocessen bij mens en organisatie. Natuurlijk leren gaat over leren door aanpassing: een structurele innerlijke verandering in overtuigingen, ideeën en houding. Ook hier geldt: rust is net zo belangrijk als actie!
Een belangrijk HR thema voor mij dit jaar is vitaliteit. In mijn huidige werkomgeving wordt (erg) hard gewerkt en met een groei van 30% per jaar is dat voorlopig niet voorbij. Hoe bouw je dan toch rust en reflectie in en werk je aan de veerkracht van medewerkers? Gelukkig is het wintertijd: hèt moment om stil te staan en voor te bereiden op de lente, op groei.
